امنیت و قدرت های بزرگ جهان

امنیت خواسته ای که همه کشورها درصدد تامین آن هستند و کشوری را در جهان نمی توان یافت که نسبت به امنیت بی تفاوت باشد.

از سوی دیگر، در این زمانه که عصر جهانی شدن نام دارد، کشورها نه تنها خواهان امنیت خویش یا امنیت منطقه هستند که امنیت جهان را نیز دنبال می کنند.

بنابر این، کشوری را خارج از حوزه امنیت نمی توان در نظر آورد.

همه کشورها به امنیت احتیاج دارند و همه آنان برنامه ها و اهدافی را جهت تحقق امنیت دنبال می کنند.

به این ترتیب، انتظار می رود تمام کشورها سهمی را در تامین امنیت به عهده گیرند و با همکاری متقابل و چند جانبه به حل مسائل امنیت اهتمام ورزند.

ولی واقعیت این نیست و چند قدرت بزرگ میدان دار مسائل امنیت جهان هستند و موضوعات امنیتی را صورت بندی و سامان دهی می کنند.

امنیت این کالای همگانی و جهانی، در حصار چند قدرت بزرگ گرفتار آمده است و  نیازی عمومی در دامان خواص افتاده است.

شرایط پیش آمده را شاید با کنکاشی در روند شکل گیری امنیت بتوان دریافت که به اختصار به آن نگاهی داریم.

خاستگاه امنیت موضوعی است که نمی توان بی توجه از آن گذشت.

اگر امنیت به جای سیاست در اقتصاد تولد یافته بود یا در فرهنگ، حوادث تلخی چون جنگ ها، زد و خوردها شاید رُخ نمی داد و امنیت به «نبود جنگ ها» اطلاق نمی شد.

سیاست باعث گردید که امنیت، دشمن محور و مرکز عالم قرار گیرد.

امنیت با ترفند، حیله، تدبیر درآمیزد و از راستی، صداقت، درستی فاصله بگیرد.

سیاست آن چنان دگردیسی در امنیت ایجاد کرد که هر چه از او سر زد به جزء امنیت. غافل گیری دشمن، تربیت جاسوس، کشتن مردم، ضرب و شتم ماموران …. همه و همه دستاورد سیاست بود.

اما مشکل یا بهتر است از درد سخن گفت، زمانی دو چندان گردید که از آمیزش سیاست و دولت در قرن هفدهم، کودکی به نام «امنیت ملی» تولد یافت.

نوزاد از راه رسیده چون ضعیف و نحیف بود و نگران بقا و دوام هستی خویش، آنچه در اطراف خود دید چیزی جزء خطر، تهدید، خسارت، ضرر، آسیب … نبود.

دنیا به جهانی تشبیه شد که هر لحظه خطری در کمین است و زندگی را به کام خود می کشد.

پس بود یکی، در نبود دیگری تعریف شد.

امنیت، زنده ماندن تعبیر شد و لازمه زنده ماندن، نبودن خطرات بود.

به این ترتیب، امنیت دگردیسی مضاعفی یافت که دیگر پیدا کردن ماهیت واقعی آن از دسترس بسیار دور بود.

امنیت مترادف شد با نبرد، مبارزه، مقابله، ستیز …..

دیگر باقی روند شکل گیری امنیت آشکار است.

وقتی هستی در مبارزه با دشمن ممکن می شود، وقتی حیات با نابودی خطرات ادامه می گیرد، وقتی زندگی به میدان جنگ تشبیه می شود که باید کشت یا کشته شد و….. آنچه این میان لازم می آید «قدرت» است.

قدرت توان مقابله می بخشد و قادر به از پا انداختن دشمن است.

قدرت می تواند آن چنان ترس بر جان ها بنشاند که امکان هر اقدامی از جمله دشمنانه را بگیرد و …..

ابزارهای زور و قدرت، تجهیزات نظامی و تسلیحات ارتش چنان رونق گرفت که هنوز نیز صنایع نظامی هماوردی ندارند.

قدرت ضامن امنیت شد، امنیتی که به نابودی دشمن ختم می گشت.

هر چه قدرت کوچکتر، توان مقابله کمتر و امنیت شکننده تر تلقی شد و بالعکس هر چه قدرت بیشتر، توان مقابله افزون تر و تحقق امنیت محتمل تر بود.

به این ترتیب، امنیت از ترکیب سیاست، دولت و قدرت تشکیل گردید و جای تعجب ندارد که در امنیت، جای آسایش خالی است.

در لغت، امنیت به معنای «سرپناه» آمده است، ولی در واقعیت، به نابودی سرپناه انجامیده است.

امنیت به معنای آرامش خاطر و خیال جمعی بوده است، اما در زندگی ترس و نگرانی (از خطر یا دشمن) را نشانده است.

امنیت، تضمین زندگی همه و همه است، اما به آسودگی قدرتمندان انجامیده است و ……

در این چرخش ها و ترکیبات مضاعف بین سه رکن سیاست، دولت و قدرت، امنیت چنان قلب شد که بسیاری در واقعیت نیاز به امنیت شک کرده اند.

ناگفته پیداست، که در این ترکیب نامیمون که چرخش ماهوی امنیت را به همراه داشته است، امنیت روز به روز به دولت و قدرت نزدیک تر شود و به همین نسبت روز به روز از مردم و بی قدرتان دور شود.

همچنین به کشورهایی که دارای دولت و قدرت بزرگتر هستند، همراه تر باشد تا کشورهای که دولت و قدرت کوچکتری دارند.

قدرت های بزرگی که جنگ های خانمان سوز، استعمارهای بیرحمانه، استثمار و … را در سابقه خود دارند، ندای امنیت جهان را سر داده اند و نگران عملکرد سایر کشورها در قبال امنیت هستند.

در حال حاضر، برای بازگشت به ماهیت امنیت راه طولانی در پیش است.

ولی آنچه شاید بتواند گره ای از امنیت جهان باز کند این است که امنیت همچنان که کالای عمومی است، باید تحقق آن نیز به یاری همگان فراهم گردد.

به بیان دیگر، مشارکت همه کشورها می تواند ضامن امنیت جهانی باشد، نه صرفاً تبانی قدرت های بزرگ.

در غیر این صورت، کشورهایی که نادیده گرفته می شوند یا کوچک به حساب می آیند با کسب قدرت به شیوه های گوناگون، معماهای امنیت جدیدی را می آفریند که می تواند آغازی برای جنگ های آینده باشد و رسیدن به امنیت جهانی را ناممکن نماید. 

منبع: نویدنیا، منیژه (1392)، امنیت و قدرت های بزرگ جهان، موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران. http://www.tisri.org/default-1432.aspx