امنیت را با دوری از خطر یا مرزبندی با خطر می شناسیم. یعنی هر جا که خطر باشد، امنیت نیست یا در حال تقابل و مقابله با آن است.
همچنین، امنیت را در رویارویی با دشمنان می شناسیم. امنیت در جایی که دشمنان باشند، نیست یا در حال مبارزه و از بین بردن آنهاست.
بنابراین، امنیت در تله «یا این» و «یا آن» گرفتار می آید و دایم وضعیت تنش و کشاکش را خواهد داشت.
این امر، در مورد تمام ابعاد امنیت (نظامی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی) صادق است.
امنیت نظامی به دنبال از بین بردن دشمنان، متجاوزان …
امنیت اقتصادی در جستجوی سارقان، دزدان …
امنیت سیاسی به مقابله با مخالفان، معترضان …
امنیت فرهنگی با نپذیرفتن باورها، ارزش های متفاوت …
امنیت اجتماعی با دخالت ندادن گروه های قومی ناهمگرا، اقلیت ها ….
در واقع، امنیت یک تعریف (یا مرز معرفتی – رفتاری)،
از درست یا غلط
خوب یا بد
خطر یا فرصت
موافق یا مخالف
همراه و دوست یا مخالف و دشمن، در نظر می گیرد
و هر فرد، گروه، جمع و اجتماعی را در یکی از این دو دسته قرار می دهد.
سپس، به مقابله و مبارزه با دسته نارفقیان همت می گمارد و با فرض از بین بردن خطر یا مهار خطرات، امنیت را در معنای «پرهیز و دوری از خطر»، فراهم می نماید.
بنابراین، همیشه امنیت در جدال و مبارزه به دست می آید و لحظه ای غفلت از عملکرد نارفقیان به ناامنی منتهی خواهد شد.
با توجه به شرایط جهان امروز،
جهانی شدن
گسترش روابط تعاملی از طریق تکنولوژیکی های مدرن رسانه ای
درهم آمیزی بیشتر افراد و گروه ها با یکدیگر در تجارت
آشنایی بیشتر مردم با یکدیگر در سفرها
درک ضرورت همکاری همه افراد و سازمان ها برای حل مشکلات زیست محیطی
افزایش سازمان های غیردولتی جهت کمک و یاری به افراد و گروه های مختلف
هواداری از پرهیز از خشونت و تروریسم
وابستگی روزافزون کشورها به همکاری با یکدیگر جهت تامین نیازها، ….
از جمله مواردی است که مرزها، حد و حدود گروه ها و افراد را درنوردیده است و مانند گذشته نیست.
امروز به آسانی یک مسیحی با یک مسلمان معامله می کند. یک قومیت با اکثریت حاکم به گفتگو می نشیند. کشورهای مسلط به شیوه های گفتمانی رو آورده اند و …
لذا، مرزبندی «یا این» و «یا آن»، این دسته یا آن دسته، این افراد یا آن افراد، کم رنگ شده است و نیازی به تعیین و تکلیف های خشک و جدی میان آنها نیست.
می توان این امر را به ویزای کشورها تشبیه نمود. در گذشته برای ورود به هر کشوری مراحل خاص دریافت ویزا لازم و ضروری بود. ولی امروزه، به آسانی در مرزهای کشورها، دریافت ویزا انجام می گیرد و عبور و مرور افراد به کشورها سهل و آسان شده است. این سهولت به مرحله ایی وارد شده است که برای بعضی کشورها حتی در مرزها نیز نیازی به صدور ویزا نیست.
(البته هنوز این امر تمام و کامل نیست، ولی از تحول بزرگی خبر می دهد و آن این که مرزها انعطاف پذیر شده اند و به رسمیت شناختن دیگران همپای خودی، دارد پیش می آید).
این سهل گیری در پذیرش دیگران را که در مورد ویزا شاهد هستیم، نوید بزرگی برای جنبه های دیگر زندگی از جمله «امنیت» می تواند باشد.
امنیت اگر رویارویی با طرف مقابل را از دستور کار خود خارج کند، به بسیاری از کشمکش ها و درگیری ها پایان می دهد و از سوی دیگر، می تواند از یاری و مساعدت دیگران بهره گیرد.
این رخداد را می توان مشابه این برهه تاریخی در نظر آورد که مردان تنها نیروهای کار بودند. با ورود زنان به بازار کار، ابتدا تقابل و رویارویی پیش آمد که هنوز نیز در برخی موارد ادامه دارد، ولی بسیاری پذیرفتن که با کار زنان می توان زندگی را با رشد و پیشرفت بیشتری به پیش برد. چیزی که تاریخ آن را ثابت کرده است و بهره وری و اثربخشی تولید در حوزه های گوناگون با به کارگیری نیمه دیگر جمعیت، یعنی زنان افزایش یافت.
همین امر در مورد دو دستگی امنیت (دوست – دشمن)، صادق است. شاید ابتدای امر، قبول طرف مقابل به عنوان نیروی همراه سخت و دشوار است. اما، شاید آغاز آن از «امنیت اجتماعی» به دو دلیل ساده تر باشد.
1– امنیت اجتماعی معطوف به افراد عادی در کوچه و خیابان است که چندان خصومت و دشمنی رسمی و عیانی با یکدیگر ندارند.
2– امنیت اجتماعی می تواند موجب تربیت و پرورش افراد و گروه های منعطف، خلاق و ارزش آفرین باشد که امور را در سایر جنبه های زندگی (سیاسی، نظامی …)، به دست می گیرند.
البته ناگفته نماند که در حوزه اقتصاد و فرهنگ مدت های مدیدی است که دگرگونی آغاز گردیده و پذیرش «هم این» و «هم آن» صورت گرفته است. در بده و بستان های کالاها، محصولات، خدمات … از سویی، و در تعاملات فرهنگی چون پذیرش دانشجو، برگزاری کنفرانس های بین المللی… از سوی دیگر.
اما، واقعیت این است که هنوز سیاست و نظامی گری سُکان دار امور کشورها و از جمله امنیت هستند و در نتیجه باید سیاست و حوزه نظامی به حرکت در جهت دگرگونی از خط مشی «یا این» و «یا آن» به سوی خط مشی و استراتژی «هم این» و «هم آن» گام بردارند.
امنیت اجتماعی می تواند با مهیا کردن بسترهای پذیرش، همکاری، انعطاف پذیری، گفتگو، مهمانی، معاشرت … مرزهای صعب العبور امنیت سیاسی و نظامی را نرم نماید و در نتیجه شرایط برای دگرگونی امنیت سیاسی و نظامی فراهم شود.
امنیت اجتماعی یعنی برقراری آرامش و آسایش برای اجتماع و جمع های بشری.
امنیت اجتماعی یعنی برخورداری از کیفیت زندگی شایسته و درخور گروه های بشری.
امنیت اجتماعی یعنی آسودگی خیال اجتماعات برای زندگی و فعالیت های اجتماعی.
مبرهن است این امر با مرزبندی و رویارویی بین گروه ها و اجتماعات مختلف میسر نخواهد شد.
لذا، امنیت اجتماعی برای دستیابی به اهداف خویش، برنامه هایی را جهت معاشرت، مماشات، برقراری ارتباط نزدیک و خودمانی، مراسم و آیین های بزرگ دسته جمعی و جهانی، توجه و ادای احترام به مناسک گروه های مختلف، نشست های رسمی و غیررسمی میان افراد و گروه ها، رهبران و پیشکسوتان اجتماعات، معرفی و آشنایی عموم با یکدیگر … به انجام می رساند که می تواند درک افراد و گروه ها را نسبت به یکدیگر تغییر داده و احساس نزدیکی و صمیمیت را جایگزین دوری و فاصله نماید.
تصور این که امنیت «یا این» و «یا آن» را کنار بگذارد و امنیت را برای «هم این» و «هم آن» برقرار نماید، شیرین و دلنشین است.
چرا که آگاهانه و ناآگاهانه به بسیاری از تلاطم ها، فاصله ها، تقابل ها، کشمکش ها … پایان می دهد و افراد و کشورها را با درک یکدیگر به سوی آسایش و آسودگی می برد.
می توان نتیجه گرفت: امنیت نیز همچون همه امور زندگی (صنعت، رسانه، بهداشت، آموزش …)، به تحول و دگرگونی نیاز دارد تا بتواند پاسخگویی شرایط جدید باشد. به بیان دیگر، وقت تغییر امنیت رسیده است تا به جای این که به دلیل عقب افتادگی به مشکلات و درگیری ها بیفزاید، راه را برای تعامل آسوده و آرامش خاطر باز نماید.
امنیت با تغییر از «یا این» و «یا آن»، به «هم این» و «هم آن»، هم راستا با تغییرات جهانی می تواند بر طبل آسایش بکوبد و کیفیت زندگی را از ترس ها و خطرات درگیری ها و جنگ ها، به سوی هم زیستی و خیرخواهی ببرد.
برای عبور از این شرایط و رسیدن به تغییر دلخواه «امنیت اجتماعی» می تواند کمک احوال مناسبی باشد و شرایط لازم را همواره نماید. لذا، می توان برخورداری هر چه بیشتر از امنیت اجتماعی را نویدی برای انجام تغییر امنیت به سوی «هم این» و «هم آن» دانست.
چرا که «امنیت اجتماعی» با تحقق امنیت برای جمع ها و گروه ها به تغییر فاصله ها و مرزها خواهد انجامید که تغییر امنیت را سرعت می بخشد.
