امنیت اجتماعی نیز همچون سایر اشکال امنیت از دو دیدگاه سلبی و ایجابی ریشه می گیرد.
هدف، برنامه، شیوه اجرا، وسایل و اقدامات در هر یک از دو رویکردی به تناسب خاستگاه و دغدغه های نظری متفاوت است.
در این نوشتار، نوع «برنامه» در امنیت اجتماعی سلبی و ایجابی مورد توجه قرار گرفته است و به جشن ها به عنوان فرصتی برای امنیت اجتماعی نگریسته شده است که می تواند با تجدید پیمان و پیوند میان افراد و گروه های اجتماعی، ضامن روابط سالم و ایمن باشد.
مقدمه
دیدگاه سلبی و ایجابی، دو شیوه متفاوت پردازش امنیت هستند که دو نوع امنیت سلبی و ایجابی را صورت بندی می نمایند.
امنیت سلبی به نبود خطر معطوف است که برای این منظور ابزارهای زور و قدرت را به کار گرفته و با دو شیوه مقابله و کنترل خطرات، سعی در تحقق امنیت دارد.
امنیت ایجابی نیز به دنبال ساخت و پرداخت شرایطی است که عزت و حرمت زندگی، ضمن جریان داشتن حیات حفظ و حراست شود.
بر این اساس، امنیت سلبی و ایجابی علیرغم آن که مکمل یکدیگر به حساب می آیند، دارای اهداف، برنامه ها، اقدامات، شیوه و وسایل متفاوت می باشند.
در همین راستا، امنیت اجتماعی نیز از وجه سلبی و از منظر ایجابی دارای تفاوت های روشن و اختلافات مشخص می باشد که در جدول زیر ملاحظه می گردد.
بررسی و توضیح مبسوط جدول نیازمند بحث و مباحثات زیادی است که در این نوشتار مجال آن نیست.
لذا، تنها به توضیح «برنامه» و چگونگی نقش و کارکرد آن در تحقق امنیت اجتماعی سلبی و ایجابی پرداخته شده است.
برنامه
امنیت اجتماعی خواهان ایجاد و تحقق امنیت برای گروه های اجتماعی چون گروه های دینی، قومی، شغلی و غیره در سه سطح فرو ملی/ ملی/ فراملی می باشد.
در این راستا، یکی از ملاحظات و تدابیر لازم، تدوین و تنظیم «برنامه» و طرح هایی است که ضامن تحقق امنیت اجتماعی باشند.
مبرهن است یکی از ملزومات اساسی برای تصمیم گیری «نوع گروه اجتماعی» می باشد.
چرا که برنامه به حسب ویژگی های گروه های اجتماعی چون خانواده یا گروه دینی از یکدیگر متمایز می شوند.
ولی از سوی دیگر، گرو های اجتماعی به حسب «گروه بودن» دارای ویژگی ها و خصوصیات مشترک نیز می باشند.
این نوشتار، با هدف توضیحی عام و مشترک برای گروه های اجتماعی از پرداخت و تخصیص برنامه به یک گروه خاص و مشخص خودداری کرده است و به بررسی «برنامه» مشترک برای گروه اجتماعی از منظر سلبی و ایجابی پرداخته است.
«برنامه» در امنیت اجتماعی سلبی
امنیت سلبی که معطوف به خطرات و تهدیدات می باشد در امنیت اجتماعی به از بین بردن ناملایمات، رنج ها، آزارها، دردها و غم هایی نظر دارد که باعث کاهش تعلق خاطر، دلبستگی و وابستگی اعضای گروه به یکدیگر می شود.
رنج هایی که از نابرابری، تبعیض، بی عدالتی ریشه می گیرند و مشکلاتی که ناشی از تعصبات، تفرقه و نفاق هستند. اختلافاتی که موجب درگیری، نزاع، خصومت و خشونت نسبت به یکدیگر می شود و چالش های جدی را بر سر تعاملات بین افراد گروه ایجاد می نمایند.
به این ترتیب، امنیت سلبی با مقابله با خشونت و رفتارهای پرخاشگرانه سعی می کند شرایط را برای فعالیت و حیات گروه های اجتماعی مهیا نماید.
هر چه بتوان از شدت و میزان خصم و دشمنی کاست، به همان نسبت می توان به تحقق امنیت اجتماعی سلبی امید داشت.
«برنامه» در امنیت اجتماعی ایجابی
امنیت ایجابی به دنبال تاسیس و ایجاد شرایط مطلوب و بهینه است که موجب تقویت و تدوام تعاملات و مناسبات میان افراد گروه شود.
از اینرو، امنیت ایجابی برنامه ها و طرح هایی را دنبال می کند که به تعلق خاطر و استحکام وابستگی بیانجامد.
یکی از راهکارهای اصلی برای این منظور افزایش تعاملات مناسب بین افراد گروه است.
هر چه میزان تعاملات مطلوب بیشتر شود، انتظار می رود میزان وابستگی افزایش یابد.
البته اگر برنامه ریزی مشخص و درستی برای تعاملات وجود نداشته باشد، این احتمال نیز وجود دارد که تعاملات در مواجهه با سختی ها و ناملایمات به دوری و اختلاف منجر شود.
اما در یک دستور کلی، برای بالا بردن وابستگی لازم است تعاملات سازنده، مثبت، سرمایه ساز و انرژی بخش افزایش پیدا کنند.
در واقع، امنیت سلبی سعی می کند از تعاملات سرمایه سوز و هزینه بر جلوگیری کند و امنیت ایجابی در تلاش است به روابط سرمایه ساز و هزینه سوز دامن بزند.
از جمله برنامه هایی که می تواند موجب تعاملات سازنده و مثبت باشد، رفت و آمدها، محافل، تجمعات، نشست ها، گردهمایی و غیره است که ضمن جمع کردن افراد دور یکدیگر با ارائه برنامه های دلنشین، لذت بخش و مفرح باعث شود که به انرژی و پتانسیل افراد بیفزاید.
از جمله آشناترین آن ها جشن ها و اعیادی است که مردم و گروه های مختلف به شادی، خوشحالی و نشاط می پردازند و تجربیات شیرین و خوب را بین یکدیگر رد و بدل می کنند.
به این جهت، همان طور که امنیت سلبی از تعاملات خصمانه ممانعت به عمل می آورد، باید امنیت ایجابی به تشویق و ترغیب برگزاری بهینه اعیاد و محافل شادی مبادرت نماید.
به طور خود به خود در تجمع های شادی بخش افراد مشکلات و رنج ها را به طور موقت به دست فراموشی می سپارند و این خود فرصت مناسبی را برای روابط مثبت و مطلوب فراهم می نماید.
تجربه روابط شادی بخش و نشاط آور منجر به استحکام روابط بین افراد می شود و مشکلات به آسانی نمی تواند آنان را مقابل یکدیگر قرار دهد.
به بیان دیگر، برگزاری مراسم شادی بخش و نشاط آور به نوعی می تواند کمک احوال برنامه های امنیت سلبی نیز باشد.
چرا که خیلی کم پیش می آید که در تجمعات شاد و مفرح افراد دست به خشونت بزنند.
پس بی دلیل نیست که جشن ها و محافل شادی در سطح خرد و کلان و به اشکال گوناگون در میان خانواده ها، خویشاوندان و سایر گروه ها و اقوام وجود دارد.
طبیعی است این مراسم هر یک در جای خود مهم و با اهمیت هستند و کارکرد دلبستگی و وابستگی را صرفنظر از بازسازی انرژی، تقویت روحیه و غیره به عهده دارند.
اما اعیاد و جشن ها هر چه بتوانند تعداد گروه ها و اقوام بیشتری را در خود جای دهند، چون پیوستگی بزرگتر و گسترده تری را موجب می شوند، از اهمیت بیشتری برخوردار هستند.
به این جهت، اعیاد و مراسم ملی از اهمیت قابل ملاحظه ای بهره دارند.
در این راستا، عید نوروز این جشن باستانی که پیوند و هم زبانی را میان تمام ایرانیان سراسر جهان با هر قومیت و آیین دینی ایجاد می کند، جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص می دهد.
همه ایرانیان با هر زبان قومی یا اقلیت دینی، داخل ایران یا ساکن در کشورهای دیگر، با گویش ها و مناسک گوناگون شهری و روستایی و غیره را گرد هم می آورد و میان آنان پیوند مودت و دوستی برقرار می نماید.
عید نوروز فرصت مناسبی است که امنیت اجتماعی بتوانند با تقویت تعلق خاطر و وابستگی ایرانیان به آیین ها و مراسم ملی میان آنان پیوند ملی را استحکام ببخشد و آنان را به عنوان مجموعه یک پارچه به جهان معروفی نماید.
مجموعه ای از گل های مختلف بومی، قومی، شغلی، دینی و غیره که زیر چتر واحد ایرانی گرد هم می آیند و ملیت را تحقق می بخشند.
نتیجه گیری
امنیت اجتماعی نیز همچون هر نیاز دیگر، به برنامه و سایر ملزومات دستیابی به اهداف احتیاج دارد.
امنیت اجتماعی در وجه سلبی و ایجابی از دو نوع متفاوت «برنامه» استفاده می نماید.
چنان که در امنیت سلبی برنامه ها بیشتر معطوف به جلوگیری از تعاملات خصمانه و خشونت آمیز می باشند و در امنیت ایجابی برنامه ها به تعاملات سرمایه ساز گرایش دارند.
از جمله برنامه هایی که در خصوص سرمایه سازی و بهینه شدن تعاملات، قابل استفاده است جشن ها، اعیاد، محافل و مراسم شادی و نشاط آوری است که به منظور تجدید پیمان و حفظ آیین و مراسم ملی برگزار می شود.
این آیین ها می توانند افراد را زیر چتر واحدی گرد هم آورند و میان آنان پیوند دوستی و یاری برقرار نمایند.
در این راستا، عید نوروز از اهمیت قابل توجه ای برخوردار می باشد، چون امنیت ایجابی می توانند از این فرصت برای تقویت و بهبود تعلق خاطر میان ایرانیان استفاده نماید و منجر به ساخت و تقویت روابط مناسب و مطلوب میان ایرانیان شود.
روابطی که می تواند ضامن یاری، حمایت و پشتیبانی از یکدیگر شود و امنیت را در غالب اطمینان و آسودگی محقق نماید.
